DE OUDERS VAN MARIA
Voorwoord
Uit het
verhaal blijkt een goede bekendheid met de Septuagint, de oude Griekse
vertaling van de Hebreeuwse Bijbel. Het is aannemelijk dat de twee
afzonderlijke verhalen oorspronkelijk in het Hebreeuws werd geschreven. Uit het
feit dat Maria volgens de schrijver in de tempel werd opgevoed, dat ook Jozef
het bittere water drinkt, dat een gewone priester het Allerheiligste betreedt
e.d. leiden enkele onderzoekers af, dat de schrijver een Jood kan zijn geweest.
Dergelijke details hoeven niet beslist op onwetendheid te berusten. Maria is in
alle opzichten uitzonderlijk.
Anderzijds
blijkt hij bekend te zijn geweest met details, die hij niet in de Bijbel kan
hebben gevonden, zoals het feit dat meisjes het voorhangsel voor de tempel vervaardigen,
wat vermeldt wordt in het Misjna-tractaat Sjekalim. De belangrijkste bedoeling
van het verhaal was ongetwijfeld aan te tonen, dat Jezus wel degelijk uit een
maagd geboren was, ondanks Joodse beschuldigingen dat dit verzonnen en niet in
overeenstemming met de waarheid was.
Het
verhaal laat zien hoe oud de Mariaverering is, en ook al is het nog een hele
stap van het Lukas-evangelie (“Mij zullen zalig prijzen alle geslachten”) naar
dit verhaal, het wordt gekenmerkt door eenzelfde soberheid; van een
overdreven Mariacultus is gelukkig nog niets te merken.
Inleiding
De rijke
en vrome Joachim en zijn vrouw Anna, die onvruchtbaar is, krijgen op hoge
leeftijd een dochter, Maria, die haar leven in afzondering zal doorbrengen. Tot
haar derde jaar woont zij in haar ouderlijk huis, waar op haar slaapkamer een
soort heiligdom is. Daarna verblijft zij tot haar twaalfde in de tempel te
Jeruzalem. Door een goddelijk teken wordt Maria dan aan de weduwnaar Jozef tot
vrouw gegeven. Een engel kondigt haar aan dat zij een zoon zal krijgen. Als na
een lange afwezigheid van Jozef blijkt dat zij zwanger is, wordt Jozef ervan
beschuldigd, dat hij een aan de tempeldienst gewijde maagd verleid heeft.
Jozef en Maria houden echter beiden vol dat ze onschuldig zijn en moeten dan
het “vervloekte bittere water” drinken (vgl. Num. 5, 11-31), waarna hun
onschuld blijkt. Als Jozef en Maria op weg zijn naar Bethlehem om zich in te
laten schrijven, wordt onderweg (vlak voor Bethlehem) Jezus geboren in een
grot. Een vroedvrouw stelt vast dat Maria ook na de bevalling nog maagd is. Dan
volgt een verhaal van de wijzen uit het oosten. Zodra Herodus merkt dat de
wijzen hem om de tuin hebben geleid, stuurt hij moordenaars om de kinderen tot
twee jaar te doden. Als Zacharias niet wil zeggen waar zijn zoontje Johannes
is, wordt hij in de tempel vermoord.
Pseudo-Mattheus Evangelie (over Joachim & Anna)
Opmerking
De nu
hieronder deelteksten van de pseuo-Mattheus, is informatie uit het protonverhaal
van de zoon van Jozef: Jakobus (zie vooral de Jeugd Jezus! met de ware of
juiste tekst). Het protonverhaal van Jakobus (pseudo-Mattheusverhaal) wordt
afgewisseld met het Apocrief (dat identiek is aan het Jakobusverhaal), waarbij
het verhaal van ‘de Jeugd Jezus’ natuurlijk centraal staat.
In die dagen was er te Jeruzalem een man,
genaamd JOACHIM, uit de stam Juda. Deze was herder over zijn eigen schapen,
vrezend de Heer in eenvoud en goedheid. Hij koesterde geen andere zorg dan voor
zijn kudden; van welker opbrengst hij voedde alle mensen die God vreesden. En
dubbele geschenken offerde hij in de vreze van God aan de mensen die, in de
leer werkend, Hem dienden. Hij maakte dus hetzij van de lammeren, hetzij van de
schapen, hetzij van de wol, hetzij van al zijn dingen, welke hij ook maar
scheen te bezitten, drie delen: het ene deel gaf hij aan de wezen en de
vreemdelingen, zomede als aan de armen; het tweede deel echter gaf hij aan hen
die de eredienst Gods waarnamen; het derde deel reserveerde hij voor zichzelf
en voor zijn hele huis.
Terwijl hij echter zo handelde,
vermenigvuldigde de Heer hem zijn kudden, in die mate dat er geen mens onder
het volk van Israël aan hem gelijk was. Dit ving hij aan te doen vanaf zijn
vijftiende jaar. Toen hij twintig jaar was, kreeg hij ANNA, de dochter van
ACHAR, uit zijn eigen stam, dat is uit de stam Juda, uit het geslacht van
DAVID. En toen zij samen twintig jaar bij elkaar gebleven waren, had hij nog
geen zonen of dochters uit haar.
Geschied is het nu, dat op de feestdagen
onder degenen die de Heer een brandoffer aanboden, ook Joachim stond;
gereedmakend zijn geschenken voor het aangezicht des Heren. En een priester,
genaamd Ruben, tot hem naderend, zei: ‘Het is u niet geoorloofd te staan onder
degenen die aan God offers brengen; om de reden dat God u niet gezegend heeft
door u kroost te geven in Israël.’ Zo een schaamtegevoel onder de ogen van het
volk te ondergaan hebbend, verwijderde hij zich wenend uit de tempel van de
Heer, en is niet naar huis teruggekeerd. Maar hij ging heen naar zijn vee, met
zich voerend de herders naar de bergen in een verwijderde landstreek, zodat
gedurende vijf maanden zijn vrouw Anna geen enkel bericht over hem kon
vernemen. (Noot: Het boekje ‘drie dagen in de tempel’ en het Grote Johannes Evangelie,
beschrijft het een en ander over Joachim -1-3-6 en 12, 1-6-14 en GJE1-171-7,
GJE5-143-7 resp. GJE10-146-1)
Apocrief
Evangelie (over Joachim)
In de “Geschiedenissen van de
twaalf stammen van Israël” kwam Joachim voor, een zeer rijke man, die zijn
offergaven dubbel bracht, want hij dacht: “Wat ik teveel offer zal voor het
hele volk zijn en wat ik geef voor de vergeving van mijn zonden zal voor de
Heer zijn, voor mijn verzoening.” Nu was de grote dag van de Heer nabijgekomen
en de kinderen van Israël brachten hun gaven. En Ruben ging voor Joachim staan
en zei: “Het is u niet toegestaan om uw offers het eerst te brengen, omdat u
geen nakomelingen hebt verwekt in Israël.” 3. Toen werd Joachim erg bedroefd en
hij ging naar het register van de twaalf stammen van het volk, want hij dacht:
“Ik zal in het register van de twaalf stammen van Israël nakijken of ik de
enige ben die geen nakomelingen heb verwekt in Israël.” En hij onderzocht de
zaak en ontdekte dat alle rechtvaardigen in Israël nakomelingen hadden verwekt.
En hij herinnerde zich van de aartsvader Abraham dat God hem op het laatst nog
Isaäk tot zoon had gegeven. 4. En Joachim werd erg bedroefd en hij vertoonde
zich niet aan zijn vrouw, maar hij begaf zich naar de woestijn; daar sloeg hij
zijn tent op en vastte hij veertig dagen en veertig nachten, want hij dacht:
“Ik zal niet afdalen om te eten of te drinken totdat de Heer, mijn God, mij
heeft bezocht; mijn gebed zal mij tot spijs en drank zijn.”
Pseudo-Mattheus
Evangelie (over Anna)
Toen zij in haar gebed weende en zei: ‘Zeer
sterke Heer, God van Israël,….. nu hebt Gij mij geen zonen gegeven,…. Waarom
hebt Gij nu ook mijn man van mij weggenomen?... Zie, al vijf maanden zijn
verlopen sinds ik mijn man niet gezien heb. En ik weet niet waar hij nu
vertoeft. Of, indien ik hem dood wist, ik zou zijn begrafenis bezorgen’. En
terwijl zij erg weende, is zij gegaan op de binnenplaats van haar huis, zich
ter aarde werpend in het gebed, en zij goot haar gebeden uit voor het
aangezicht van de Heer. Daarna opstaand van het gebed en opheffend de ogen tot
God, zag zij een nest van mussen in een laurierboom, en zij zond haar stem met
het gezicht tot de Heer uit en zei: ‘Heer, almachtige God, Die gegeven hebt
kinderen aan alle creatuur, aan de wilde dieren en de lastdieren, aan de
slangen en vogels en vissen,… en zij verheugen zich over hun kinderen, mij
alleen sluit Gij uit van de gift van Uw weldadigheid. Gij immers, God kent mijn
hart, omdat ik vanaf het begin van mijn huwelijk dit berustend op een gelofte
gedaan te hebben belijd: dat indien Gij, God, mij gegeven had een zoon ofwel
een dochter, ik deze U in Uw heilige tempel zou hebben opgedragen.
Apocrief
Evangelie (over Anna)
Intussen hief zijn vrouw Anna een
dubbele weeklacht aan en jammerde: “Mijn weduwschap wil ik beklagen en ook mijn
kinderloosheid.” En toen de grote dag van de Heer naderde zei Judith, haar
dienstmeisje, tegen haar: “Hoelang zult gij uw ziel nog buigen? Zie, de grote
dag van de Heer is gekomen en dan moogt gij niet treuren. Neem liever deze
hoofddoek, die mijn meesteres mij gegeven heeft; ik kan hem niet dragen omdat
ik een dienstmeisje ben en hij een teken is van Koninklijke waardigheid.”Maar
Anna zei: “Ga weg van mij, want dat doe ik niet, nu de Heer mij zo diep
vernederd heeft. Misschien heeft een slecht mens hem aan je gegeven en ben jij
nu gekomen om mij in jou zonde te laten delen.” Toen antwoordde Judith: “Wat
zal ik u nog voor slechts toewensen nu de Heer uw schoot heeft toegesloten om u
geen nageslacht te geven in Israël?” Daarop werd Anna erg bedroefd. Zij trok
haar rouwklederen uit, waste haar hoofd, trok haar bruidskleren aan en ging
omstreeks het negende uur wandelen in haar tuin. Daar zag zij een laurierboom,
ging eronder zitten en smeekte de Heer als volgt: “O God van onze vaderen,
zegen mij en verhoor mijn gebed, zoals Gij de schoot van Sara gezegend en haar
Isaäk tot zoon gegeven hebt.”
Pseudo-Mattheus
Evangelie (over Anna)
En terwijl zij die dingen uitsprak, verscheen
onmiddellijk voor haar aangezicht een engel van de Heer, die sprak: ‘Vrees niet
Anna! Het ligt in de raad van God besloten u een nakroost te geven. En wat uit
u zal geboren worden, dat zal staan in de bewondering gedurende eeuwen, tot aan
het einde toe!’ en toen de engel deze dingen gezegd had, is hij uit haar ogen
weggegleden. Maar zij, vrezend en bevend, omdat zij zodanig een visioen gezien
had en zulk een toespraak gehoord had, is tenslotte ingegaan in haar
slaapvertrek en heeft zich op haar bed geworpen, als dood zijnde. En gedurende
de hele dag en nacht bleef zij tot het einde toe in grote siddering en in
gebed. Daarna echter riep zij tot zich haar het meisje en zei tot haar: ‘Gij
ziet mij door weduwstaat in akeligheid en angst geplaatst,… en gij hebt tot mij
niet willen binnenkomen? Toen heeft zij (het meisje) met halfluid gemompel
aldus geantwoord, zeggende: ‘Wanneer God heeft toegesloten uw moederschoot en
uw man van u heeft weggenomen, wat zal ik u dan nog helpen? Dit horende, wierp
Anna met groot geluid haar stem uit, en weende.
Pseudo-Mattheus
Evangelie (over Joachim)
Terzelfder tijd verscheen er een jongeling
(engel) in de bergen aan Joachim, waar hij zijn kudden weidde. En deze zei tot
hem: ‘Waarom keert gij niet terug tot uw echtgenote? En Joachim zei: gedurende
twintig jaar heb ik haar gehad, en God heeft mij niet uit haar zonen willen
geven. Daardoor ben ik met schaamtegevoel uit de tempel des Heren als een
beschimpte heengegaan. Waarom zou ik tot haar wederkeren, ik die eenmaal
verworpen en groot veracht ben? Hier zal ik daarom bij mijn schapen blijven; en
zolang de God van deze bedeling mij het levenslicht zal willen gunnen, zal ik
door de handen van mijn dienstknechten vol gaarne hun delen toebedelen aan de
armen en aan de wezen en aan degenen die God vereren. En toen hij deze dingen
gezegd had, antwoordde hem de jongeling: ‘Ik ben een engel van God, die heden
verschenen ben aan uw wenende en biddende vrouw; en ik heb haar getroost van
wie gij nu moogt horen, dat zij uit uw zaad een dochter ontvangen heeft. En dit
niet wetend hebt gij haar verlaten. Deze dochter zal in de tempel van God zijn,
en de Heilige Geest zal in haar rusten. En haar gelukzaligheid zal overtreffen
die van alle heilige vrouwen, in die mate, dat niemand zal kunnen zeggen, dat
er vóór haar een vrouw is geweest, gelijk aan haar; en dat er ook ná haar geen
zo op deze wijze zal wezen. Daarom: daal af van de bergen en keer terug tot uw
echtgenote, welke gij zult vinden een vrucht in de moederschoot hebbend. Want
God heeft in haar zaad verwekt, waarover gij dank aan God moet brengen. En haar
zaad zal gezegend zijn, en zij zelf zal gezegend zijn en zij zal gesteld worden
tot een moeder van eeuwige zegening.
Toen aanbad Joachim de engel en zei: ‘Indien
ik tegenover uw aangezicht genade ondervonden heb, zit dan een weinig neer in
mijn tent en zegen uw dienaar!’ En de engel zei tot hem:’Zeg niet dat gij een
‘’dienstknecht’ zijt, maar mededienstknecht!’ Want wij zijn dienstknechten van
één Heer. Maar mijn spijs is onzichtbaar, en mijn drank kan door geen enkele
sterveling gezien worden. Daarom moet gij mij niet vragen of ik wil
binnentreden in uw tent; maar indien gij mij iets hebt willen geven, offer dat
God tot brandoffer!’
Toen nam Joachim een onbevlekt lam, en zei
tot de engel: ‘Ik zou het niet gewaagd hebben de Heer een brandoffer te offeren
indien niet uw bevel mij het priesterrecht gaf om te offeren!’ En de engel zei
tot hem: ‘Ik zou u niet tot offeren uitnodigen, als ik dit niet als de wil van
de Heer had leren kennen!’ Toen echter Joachim het offer God aanbood, steeg
tegelijk met de rook zowel de engel als de geur ten hemel.
Toen wierp Joachim zich op zijn aangezicht
ter aarde en lag vanaf het zesde uur des daags tot aan de avond. Toen echter de
slaven en dagloners die met hem waren dit zagen, meenden zij, daar zij niet
wisten om welke reden hij daar zo neerlag, dat hij dood was. En zij naderden en
konden hem nauwelijks van de grond heffen. En toen zij hun het visioen van de
engel verhaald had, zijn zij door grote vrees en verwondering aangespoord om
hem aan te manen dat hij zonder vertoef het gebod van de engel zou volbrengen,
en snel naar zijn echtgenote teruggaan.
En toen Joachim in zijn ziel overlegde of hij
zou terugkeren of niet, geschiedde het dat hij door een diepe slaap werd
verzwaard. En zie, de engel die hem in wakende toestand was verschenen,
verschenen hem nu in de droom, zeggende: ‘Ik ben de engel die door God u tot
beschermer gegeven ben. Daal gerust af en keer weer tot Anna, omdat de barmhartigheden
welke gij en uw vrouw Anna gedaan hebt voor het aangezicht van de Allerhoogste
vermeld zijn. En aan ulieden zal God zodanig een kind schenken, gelijk van de
beginne af de profeten nooit gehad hebben, en ook geen heilige ooit hebben zal.
Toen nu Joachim uit de slaap ontwaakt was, riep hij alle herders tot zich en
deelde hun zijn droom mede. Zij nu aanbaden de Heer en zeiden tegen Joachim:
‘zie toe dat gij de woorden van de engel niet veracht!’ Maar sta op, laat ons
van hier vertrekken. En laat ons, de kudden weidend, met langzaam tempo
terugkeren.
Apocrief
Evangelie (over Anna)
En toen zij (Anna) haar ogen naar de hemel
opsloeg zag zij een mussennest in de laurierboom en zij begon bij zichzelf te
klagen: ”Wee
mij, wie heeft mij verwekt en welke schoot heeft mij gebaard? Want ik ben een
vervloeking geworden in de ogen van de kinderen van Israël, zij hebben mij
bespot en uit de tempel van de Heer weggehoond. Wee mij, met wie ben ik te
vergelijken? Niet ben ik te vergelijken met de vogels des hemels, want ook de
vogels des hemels zijn vruchtbaar voor U, o Heer. Wee mij, met wie ben ik te
vergelijken? Niet ben ik te vergelijken met de dieren van de aarde, want ook de
dieren van de aarde zijn vruchtbaar voor U, o Heer. Wee mij, met wie ben ik te
vergelijken? Niet ben ik te vergelijken met deze wateren, want ook deze wateren
zijn vruchtbaar voor U, o Heer. Wee mij, met wie ben ik te vergelijken? Niet
ben ik te vergelijken met deze aarde, want ook deze aarde brengt haar vruchten
voort in haar seizoen en prijst U, o Heer!”
En zie, er verscheen een engel
van de Heer, die tot haar sprak: “Anna, Anna, de Heer heeft uw gebed verhoord.
Gij zult ontvangen en baren en heel de wereld zal over uw nakomelingschap
spreken.” En Anna antwoordde: “Zo waar de Heer, mijn God, leeft, als ik een
kind krijg, hetzij een jongen of een meisje, zal ik het als gave afstaan aan de
Heer, mijn God, en het zal Hem zijn leven lang dienen.” En zie, er kwamen twee
boodschappers tot haar die zeiden: “Zie, uw man Joachim komt er aan met zijn
kudden.” – Want een engel van de Heer was neergedaald en had tot hem gezegd:
“Joachim, Joachim, de Heer uw God heeft uw gebed verhoord. Daal af van
hier, want zie, uw vrouw Anna zal zwanger worden.” En Joachim daalde af en riep
zijn herders en sprak: “Breng mij hier tien lammeren die gaaf en zonder gebrek
zijn; die zijn voor de Heer, mijn God. Brengt mij ook twaalf malse kalveren
voor de priesters en de raad der oudsten en honderd bokjes voor het
volk.” En zie, daar kwam Joachim met zijn kudden. Anna, die bij de deur
stond, zag Joachim aankomen, snelde naar hem toe, viel hem om de hals en zei:
“Nu weet ik dat de Heer God mij rijk gezegend heeft, want zie, eerst was ik
weduwe, maar nu niet meer; ik was kinderloos en nu zal ik zwanger worden.” En
Joachim rustte de eerste dag uit in zijn huis.
Pseudo-Mattheus Evangelie (over Joachim)
En toen zij, al terugkerend in
een traag tempo gedurende dertig dagen al dicht bij huis waren, zie daar
verscheen de engel des Heeren bij Anna die stond en bad. En hij zei tot haar:
‘Ga naar de poort die genoemd wordt ‘de gouden poort’, en loop uw man tegemoet,
omdat hij heden tot u zal komen. Zij derhalve haastte zich met haar
slavinnetjes tot hem, en, de Heer lovend, stond zij lang in de poort op haar
man te wachten. Toen zij door het al te lange wachten in zwijm viel, sloeg zij
de ogen op en zag van verre Joachim met zijn vee aankomen. En hem tegemoet
lopend hing zij aan zijn hals, brengende dank aan God, en zeggende: ‘weduwe was
ik, en zie, nu ben ik het niet meer, onvruchtbaar was ik, en zie, nu heb ik
ontvangen. Daarop aanbaden zij de Heer en gingen hun huis binnen. Toen dit
bekend werd, is er grote vreugde bij al zijn buren en bekenden, in die mate dat
het hele land Israël hem met die tijding geluk wenste.
Apocrief Evangelie (over Joachim)
De volgende dag echter bracht hij
zijn gaven. Hij dacht: “Als de Here God mij genadig is zal het diadeem van de
priester het mij duidelijk maken.”En Joachim bracht zijn gaven en lette op het
diadeem van de priester toen deze het altaar van de Heer besteeg. En hij zag
geen zonde bij zichzelf. Toen sprak Joachim: “Nu weet ik dat de Heer mij
genadig is en al mijn zonden heeft vergeven.” En hij daalde gerechtvaardigd af
van de tempel van de Heer en ging naar huis. En haar maanden werden vervuld. In
de negende maand baarde Anna. En zij zei tot de vroedvrouw: “Wat is het?” Deze
antwoordde: “Een meisje.” Toen zei Anna: “Op deze dag is mijn ziel groot
gemaakt.” En zij legde het kind neer. Toen de dagen vervuld waren reinigde Anna
zich en gaf zij het kind de borst. En zij gaf het de naam Maria.