Bedplassen
Enuresis nocturne is de Latijnse
benaming voor nachtelijk plassen, een klacht die vaker bij jongens dan bij
meisjes voorkomt. Gewoonlijk wordt in de eerste slaap rijkelijk urine geloosd,
zonder dat het kind wakker wordt. Er zijn gevallen, dat de blaasspier zo zwak
is dat overdag de urine moeilijk opgehouden kan worden (enuresis
diata). Diverse oorzaken zijn aanwijsbaar voor het
nachtelijk bedplassen; deze klacht kan op de lange duur grote psychische
problemen voor het kind veroorzaken. Hij gaat zich anders voelen en kan niet
logeren, niet meedoen met schoolkampen, enzovoort. Dit geknakte zelfvertrouwen
kan weer herwonnen worden door sport en spel te doen. De oorzaken kunnen in de
blaas zelf gelegen zijn. In het zenuwstelsel kan bedplassen een reflectorisch
gevolg zijn van maden en koude voeten. Vaststaat, dat deze kinderen in de regel
onrustig en constitutioneel nerveus zijn.
Aard, oorzaak en behandeling
(Bed)wateren (Enuresis) is een vorm van
stoornis in de blaasfunctie, waarbij lediging van urinehoeveelheden onbewust en
zuiver reflectorisch geschiedt, vooral 's nachts in de slaap (nocturna), maar ook overdag (diurna),
zonder dat bij dit ziektebeeld veelal organische stoornissen van het
urineapparaat of van het centrale zenuwstelsel aantoonbaar zijn.
Onwillekeurig urineren bij een zuigeling is tot in het tweede
levensjaar een normale (fysiologische) toestand. Pas in de loop van het tweede
jaar ontwikkelen zich langzamerhand in de grote hersenen en in de hersenstam
(voor de blaasfunctie) diverse centra, die ervoor zorgen dat het urineren aan
het bewustzijn onderworpen wordt en door de wil wordt bestuurd. De overgang
verloopt meestal vloeiend en is qua tijd afhankelijk van veelvuldige factoren.
Zo komt het, dat - uitgaande van een gezonde toestand ‑ door extra
(op)voedingsmaatregelen het zindelijk worden eerst overdag geleidelijk in
normale banen geleid wordt, terwijl 's nachts door het gewone slapen de
handeling van de wil de urinedrang vooralsnog niet opgemerkt en verwerkt kan
worden. Pas veel later wordt zich het gezonde kind ook in slaaptoestand bewust
van het gevoel zijn urinedrang te beheersen en aan zijn eigen wil ondergeschikt
te maken.
Over het algemeen kan het kind zindelijk worden in de loop van het
tweede of derde levensjaar. Blijft echter tegen het einde van het vierde jaar
de toestand van het bedwateren 's nachts nog bestaan, dan hebben we te maken
met het eigenlijke ziektebeeld van de Enuresis nocturna. Uit deze overwegingen blijkt onvermijdelijk, dat
het bedwateren hoofdzakelijk een kwaal van een kinderleeftijd is. In veel
gevallen echter blijft het bedwateren na de kinderleeftijd nog bestaan. Ook een
al lang minder geworden Enuresis kan op grond van
invloeden van buitenaf zoals natte kou, grote inspanning, losbandigheid en
psychische factoren op iedere leeftijd weer opkomen en bij langdurige inwerking
van zulke beschadigingen of invloeden, dan zeer zeker manifest (zichtbaar)
worden.
Jongens lijden aan bedplassen over het algemeen meer dan meisjes. In
procenten uitgedrukt is het bij jongens meestal een keer zo hoog. Het
percentage van bedwaterende kinderen die thuis wonen of die in tehuizen
verblijven, is zeer verschillend. Ook een niet onaanzienlijk deel van
volwassenen lijdt aan Enuresis nocturna
en wel in verhouding tot betrokken kinderen van 1:5.
Afgezien van de relatief zeldzame gevallen, waarbij een organische
kwaal zo´n ziektebeeld veroorzaakt, ontstaat het bedwateren in hoofdzaak op
grond van een gevoelig zenuwstelsel. De hypofyse moet de controle over de
"stoffelijke" hersenen tot in het achterhoofd tot stand brengen en
daarom controleert ze tenslotte alle organen van het lichaam en alles wat zich
in de organen afspeelt, speciaal ook de verdeling van het vocht in het lichaam.
Als een groter kind altijd nog niet de afvoer van zijn water kan beheersen, dan
is de eenvoudige oorzaak daarvan dat de hypofyse het achterste deel van het
hoofd nog steeds niet controleert. Op grond van deze gevoelige zenuwzwakte
wordt het echte ziektebeeld tenslotte veroorzaakt door een constitutionele
zwakte van de blaasspier, een abnormale diepe slaap, of dromen over het
zindelijk worden, en door verkeerde voeding en opvoedingsfouten.
Enerzijds bestaat er een causale behandeling, anderzijds een
ondersteunende en aansterkende behandeling.
Bedplassen is een veel voorkomend euvel dat
nauw samenhangt met het zielenleven. Vaak gaat een al zindelijk kind weer in
bed plassen zodra het een zusje of broertje gekregen heeft of kennelijk
terugverlangt naar de babystaat om dan weer net zo door moeder vertroeteld te
worden als het nieuwe kindje. Liefde en aandacht helpen beter dan boosheid en
straf. Het kind niet langdurig op de po laten zitten, omdat het kind anders het
nut van het zijn behoefte laten doen niet duidelijk wordt!
Om het zindelijk of schoonhouden ook 's
nachts aan te leren moet er een algemene gewenning aan regelmatige plastijden
bereikt worden. Kinderen met een rustige diepe slaap worden 's nachts twee keer
gewekt (bijv. om 23.00 en 05.00 uur, gevoelige kinderen met een onrustige slaap
één keer (23.00 uur). Zodra echter bij laatstgenoemde nerveuze storingen tot
uiting komen, moet de behandeling onmiddellijk afgebroken worden. Geen
wekkertherapie, m.i. is dit al te belastend voor het zwakke zenuwstelsel.
Warme kleding en droog ondergoed. Geen
synthetische, maar katoenen of wollen kleding. Kinderen niet lang in een nat bed
laten liggen, omdat al een geringe urinegeur plassen opnieuw opwekt, daarom mag
hetzelfde bedden‑ en ondergoed niet weer gebruikt worden. Moet het kind
ook 's nachts plassen, gebruik dan een wollen deken of een lang nachthemd of
zelfs een trappelzak, zodat het kind geen kou kan vatten. Overigens wordt het
bedplassen sterk bevorderd door aardstraling onder het bed. Bij isolering of
verplaatsing van het kinderbed houdt het euvel vaak meteen op. Het gaat dan
meer om de elektrische prikkeling van de blaas dan om het niet bewust worden
van het vol‑zijn ervan. Vroegtijdige harding
door een overvloedig gebruik van lucht, licht, zon en water, blootsvoets lopen
op warme zomerdagen is aanbevolen. Daarnaast een krachtige eenvoudige voeding
die het lichaam versterkt en de weerstand vergroot. Zorg voor een geregelde
stoelgang. Onderdrukking van urinedrang, die zo vaak bij kinderen en vooral bij
meisjes uit schaamtegevoel of om andere redenen gesignaleerd wordt, is
schadelijk. Op school moet de bevoegde leerkracht van de kwaal op de hoogte
gebracht worden, zodat ook van die kant medewerking en begrip verwacht mag
worden. Men doet om het kind te helpen droog te blijven, gedroogde duizendblad
en Sint Janskruid in het matras. Bedplassen kan ook
in de hand gewerkt worden door jeuk aan de anus, teweeggebracht door maden, die
naar buiten komen, zodra het kind slaapt. Laat het kind dan knoflookmelk
drinken; uiterste hygiëne is noodzakelijk. Darmparasieten worden aangetrokken
door kinderen met weinig elektrisch lichaamsverweer. Geef het kind niet een te
zacht matras om op te slapen, ook niet met te zware dekens. Met het raam open
slapen. Verhoog het voeteneind van het bed met een houten klos van ongeveer 10
cm. Dit vermindert de druk op de sluitspier van de blaas. Voor het slapen wordt
de blaas nog eenmaal geledigd. Het hoofdeind nog liever naar het noorden of
oosten gericht. Geen stopcontacten boven het hoofd, want dit zuigt alle
elektriciteit uit het kind weg! Ook geen tv-kijken voor het slapengaan.
Tv-uitzetten en de stekker eruit trekken!
Verandering van omgeving en klimaat kunnen
reeds een zekere verbetering geven. Om het kind de controle over zijn blaas en
plasgedrag te geven kan de vader of moeder de kleine kuiltjes achter zijn oren opzoeken
en dan wrijven in de richting van het uitspringende schedelbeen. Gelijktijdig
wrijft iemand anders het kind de voeten in met een wollen doek, dan zullen de
trillingen zich tot in de blaas uitstrekken en de blaas verwarmen. Doet men
dat drie dagen achtereen en wel om de zes uren, dan ontwikkelen zich alle
zenuwvezels, die in verbinding staan met de hypofyse en de
controle-inrichtingen, vooral de nier en de blaas. De hersenen in het
achterhoofd verdelen de etherstoffen, die de hypofyse afgeeft in de onderste
organen, deze reageren dan weer op hun beurt.
Lokale naaldenbehandeling in de vorm van
een driehoek rond het schaambeen, d.w.z., ditmaal niet in een op afstand
werkend acupunctuurpunt, maar ter plaatse van de aandoening. De naaldenbehandeling
eventueel activeren met een warmtelamp, wat een soort moxa‑acupunctuureffect
geeft. Eventueel droog schröpfen (cupping)
en hydrotherapie geven. Baunscheidt achter de oren en
de gehele wervelkolom (dus links en rechts van de wervelkolom op de blaasmeridiaan).
Verder een lichte acupressuurbehandeling in combinatie met reflextherapie.
Gesprek voeren met vader of moeder van het kind en de omstandigheden van het
kind onderzoeken.
De behandeling is zeer individueel en richt
zich naar het totale kind. Voor het naar bed gaan wrijft men de binnenkant van
de dijbenen en onderbuik nog in met Sint Janskruidolie.
Dit sterkt de zenuwen en waarschuwt de blaas als deze vol is. Phytotherapeutisch komen vooral planten, die rijk zijn aan
looistof en plantaardige sedativa, in
aanmerking.
Dieet bij bedplassen
Afgezien van de psychologische betekenis van
bedplassen volgen in deze rubriek nog enkele aanwijzingen:
• de maaltijd moet voor het slapen vooral 'droog' zijn;
• voeding met weinig prikkelende stoffen;
• koolhydraat- en vooral zout- en waterarme voeding;
• onthouding van koolzuurhoudende dranken;
• vegetarische voeding zoals volkoren rijst, gierst, zonnebloempitten,
knolselderij en rauwe wortels;
• weinig fruit (wel wat gedroogd fruit) en aardappelen;
• het vloeibare voedsel beperken;
• geen spinazie, rabarber, komkommer en rode bessen;
• geen scherpe specerijen, thee, alcohol en azijn;
• uiterste hygiëne is noodzakelijk.
Omdat veel kinderen nerveus zijn moet bij dit dieet ´niet al te moeilijk’ gedaan worden, daar het kind zich dan ook als een apart geval gaat beschouwen. Het kind mag enkele uren voor het naar bed gaan niet drinken. Bedplassen kan ook ontstaan door jeuk aan de anus, veroorzaakt door de maden, die naar buiten komen zodra het kind slaapt. Laat het kind dan knoflookmelk met anijs drinken. Darmparasieten worden overigens veel meer aangetrokken door kinderen met een weinig elektrisch lichaamsverweer. Dit kan in de praktijk uitgetest en behandeld worden. Bedplassen kan gemakkelijk behandeld worden.
UpToDate 2022