Wat is bilirubine?

Na een levensduur van ongeveer vier maanden worden de rode bloedlichaampjes door macrofagen opgebouwd. In het kader van deze voorbereiding wordt de stof hemoglobine omgezet in haar bestanddelen globine en ijzer. Hemoglobine bouwt de stof bilirubine af. Bilirubine is een niet vetoplosbare substantie. Dit kan door een chemische reactie niet onmiddellijk worden aangetoond. Het is een gele stof, die voornamelijk vrijkomt bij afbraak van oude rode bloedcellen. Zij is het afbraakproduct van hemoglobine, dat is een rode bloedkleurstof. Bilirubine is voor het lichaam giftig. Deze indirecte stof moet via de galwegen worden afgescheiden. Het wordt in de gal uitgescheiden en het verlaat via de ontlasting dan het lichaam.

Omdat bilirubine zeer slecht in water oplosbaar is, wordt het door de lever uit het bloed opgenomen, gebonden aan albumine en gekoppeld aan glucuronzuur met het enzym glucuronyltransferase. Daardoor wordt bilirubine wateroplosbaar en kan het door de lever in de gal worden uitgescheiden. De levercel neemt bilirubine op, zet dit om in een wateroplosbare vorm, die met de urine het lichaam verlaten kan. Er vind omzetting plaats van indirect-bilirubine naar direct-bilirubine. Er ontstaat gluconzuur, gekoppeld aan geconjugeerde bilirubine. Deze vorm is direct aantoonbaar en wordt vandaar het direct-bilirubine genoemd. De volgende stap in het uitscheidingsproces. Dat is een minder prettige, namelijk het insluipen door de galwegen. Als dit niet lukt komt het tot terugvloeiing van galkleurstof in de bloedbaan. De nieren zijn echter in staat de direct-bilirubine, dat wateroplosbaar is, uit te scheiden. Bilirubine beland ten slotte in de urine en veroorzaakt een bierbruine kleur.

De gal komt eerst in de galblaas terecht en wordt uitgescheiden in de dunne darm. In de darm wordt bilirubine omgezet in urobilinogeen. Dit komt door de daar aanwezige bacteriën. Een deel daarvan wordt door oxidatie omgezet in stercobiline. Vandaar ook de kleur van de stoelgang. Restanten daarvan worden in het gebied van het jejunum in de bloedbaan opgenomen en vinden zijn weg via de lever. Ook in het gebied van de nieren kan de stof urobilinogeen omgezet worden tot urobiline, wat de kleur van de urine verklaart. Indien het ene systeem blokkeert, bijvoorbeeld door een galwegobstructie, kan het andere systeem dit gaan compenseren door de urinekleur te verdonkeren.

Leverzieke mensen scheiden bilirubine soms onvolledig af, waardoor ze een gele kleur krijgen. Oorzaak hiervan kan verschillende redenen hebben. Ook bij te vroeg geboren baby’s kan het voorkomen, dat het leverenzym, dat bilirubine aan glucuronzuur koppelt, nog niet optimaal aanwezig is. Hierdoor blijft er veel indirect-bilirubine in het bloed achter, waardoor hersenschade kan ontstaan. De grote hoeveelheid bilirubine in het bloed kan worden verminderd door zulke baby’s onder een blauwe UV-lamp te leggen. Door de intense lichtstraling wordt het bilirubine in een beter wateroplosbare vorm door het lichaam uitgescheiden.

UpToDate 2024-2025