Bedplassen
Enuresis nocturne is de
Latijnse benaming voor nachtelijk plassen, een klacht die vaker bij jongens dan
bij meisjes voorkomt. Gewoonlijk wordt in de eerste slaap rijkelijk urine
geloosd, zonder dat het kind wakker wordt. Er zijn gevallen, dat de blaasspier
zo zwak is dat overdag de urine moeilijk opgehouden kan worden (enuresis
diata). Diverse oorzaken zijn aanwijsbaar voor het nachtelijk bedplassen; deze
klacht kan op de lange duur grote psychische problemen voor het kind
veroorzaken. Hij gaat zich anders voelen en kan niet logeren, niet meedoen met
schoolkampen, enzovoort. Dit geknakte zelfvertrouwen kan weer herwonnen worden
door sport en spel te doen. De oorzaken kunnen in de blaas zelf gelegen zijn.
In het zenuwstelsel kan bedplassen een reflectorisch gevolg zijn van maden en
koude voeten. Vaststaat, dat deze kinderen in de regel onrustig en
constitutioneel nerveus zijn.
Aard,
oorzaak en behandeling
(Bed)wateren (Enuresis) is een vorm
van stoornis in de blaasfunctie, waarbij lediging van urinehoeveelheden
onbewust en zuiver reflectorisch geschiedt, vooral 's nachts in de slaap
(nocturna), maar ook overdag (diurna), zonder dat bij dit ziektebeeld veelal
organische stoornissen van het urineapparaat of van het centrale zenuwstelsel
aantoonbaar zijn.
Onwillekeurig urineren bij een
zuigeling is tot in het tweede levensjaar een normale (fysiologische) toestand.
Pas in de loop van het tweede jaar ontwikkelen zich langzamerhand in de grote
hersenen en in de hersenstam (voor de blaasfunctie) diverse centra, die ervoor
zorgen dat het urineren aan het bewustzijn onderworpen wordt en door de wil
wordt bestuurd. De overgang verloopt meestal vloeiend en is qua tijd
afhankelijk van veelvuldige factoren. Zo komt het, dat - uitgaande van een
gezonde toestand ‑ door extra (op)voedingsmaatregelen het zindelijk
worden eerst overdag geleidelijk in normale banen geleid wordt, terwijl 's
nachts door het gewone slapen de handeling van de wil de urinedrang vooralsnog
niet opgemerkt en verwerkt kan worden. Pas veel later wordt zich het gezonde
kind ook in slaaptoestand bewust van het gevoel zijn urinedrang te beheersen en
aan zijn eigen wil ondergeschikt te maken.
Over het algemeen kan het kind
zindelijk worden in de loop van het tweede of derde levensjaar. Blijft echter
tegen het einde van het vierde jaar de toestand van het bedwateren 's nachts
nog bestaan, dan hebben we te maken met het eigenlijke ziektebeeld van de
Enuresis nocturna. Uit deze overwegingen blijkt onvermijdelijk, dat het
bedwateren hoofdzakelijk een kwaal van een kinderleeftijd is. In veel gevallen
echter blijft het bedwateren na de kinderleeftijd nog bestaan. Ook een al lang
minder geworden Enuresis kan op grond van invloeden van buitenaf zoals natte
kou, grote inspanning, losbandigheid en psychische factoren op iedere leeftijd
weer opkomen en bij langdurige inwerking van zulke beschadigingen of invloeden,
dan zeer zeker manifest (zichtbaar) worden.
Jongens lijden aan bedplassen over
het algemeen meer dan meisjes. In procenten uitgedrukt is het bij jongens
meestal een keer zo hoog. Het percentage van bedwaterende kinderen die thuis
wonen of die in tehuizen verblijven, is zeer verschillend. Ook een niet
onaanzienlijk deel van volwassenen lijdt aan Enuresis nocturna en wel in
verhouding tot betrokken kinderen van 1:5.
Afgezien van de relatief zeldzame
gevallen, waarbij een organische kwaal zo´n ziektebeeld veroorzaakt, ontstaat
het bedwateren in hoofdzaak op grond van een gevoelig zenuwstelsel. De
hypofyse moet de controle over de "stoffelijke" hersenen tot in het
achterhoofd tot stand brengen en daarom controleert ze tenslotte alle organen
van het lichaam en alles wat zich in de organen afspeelt, speciaal ook de
verdeling van het vocht in het lichaam. Als een groter kind altijd nog niet
de afvoer van zijn water kan beheersen, dan is de eenvoudige oorzaak daarvan
dat de hypofyse het achterste deel van het hoofd nog steeds niet controleert.
Op grond van deze gevoelige zenuwzwakte wordt het echte ziektebeeld tenslotte
veroorzaakt door een constitutionele zwakte van de blaasspier, een abnormale
diepe slaap, of dromen over het zindelijk worden, en door verkeerde voeding en
opvoedingsfouten.
Enerzijds bestaat er een causale
behandeling, anderzijds een ondersteunende en aansterkende behandeling.
Bedplassen is een veel
voorkomend euvel dat nauw samenhangt met het zielenleven. Vaak gaat een al
zindelijk kind weer in bed plassen zodra het een zusje of broertje gekregen
heeft of kennelijk terugverlangt naar de babystaat om dan weer net zo door
moeder vertroeteld te worden als het nieuwe kindje. Liefde en aandacht helpen
beter dan boosheid en straf. Het kind niet langdurig op de po laten zitten,
omdat het kind anders het nut van het zijn behoefte laten doen niet duidelijk
wordt!
Om het zindelijk of
schoonhouden ook 's nachts aan te leren moet er een algemene gewenning aan
regelmatige plastijden bereikt worden. Kinderen met een rustige diepe slaap
worden 's nachts twee keer gewekt (bijv. om 23.00 en 05.00 uur, gevoelige
kinderen met een onrustige slaap één keer (23.00 uur). Zodra echter bij
laatstgenoemde nerveuze storingen tot uiting komen, moet de behandeling
onmiddellijk afgebroken worden. Geen wekkertherapie, m.i. is dit al te
belastend voor het zwakke zenuwstelsel.
Warme kleding en droog
ondergoed. Geen synthetische, maar katoenen of wollen kleding. Kinderen niet
lang in een nat bed laten liggen, omdat al een geringe urinegeur plassen
opnieuw opwekt, daarom mag hetzelfde bedden‑ en ondergoed niet weer
gebruikt worden. Moet het kind ook 's nachts plassen, gebruik dan een wollen
deken of een lang nachthemd of zelfs een trappelzak, zodat het kind geen kou
kan vatten. Overigens wordt het bedplassen sterk bevorderd door aardstraling
onder het bed. Bij isolering of verplaatsing van het kinderbed houdt het euvel
vaak meteen op. Het gaat dan meer om de elektrische prikkeling van de blaas
dan om het niet bewust worden van het vol‑zijn ervan. Vroegtijdige
harding door een overvloedig gebruik van lucht, licht, zon en water,
blootsvoets lopen op warme zomerdagen is aanbevolen. Daarnaast een krachtige
eenvoudige voeding die het lichaam versterkt en de weerstand vergroot. Zorg
voor een geregelde stoelgang. Onderdrukking van urinedrang, die zo vaak bij
kinderen en vooral bij meisjes uit schaamtegevoel of om andere redenen
gesignaleerd wordt, is schadelijk. Op school moet de bevoegde leerkracht van de
kwaal op de hoogte gebracht worden, zodat ook van die kant medewerking en
begrip verwacht mag worden. Men doet om het kind te helpen droog te blijven,
gedroogde duizendblad en Sint Janskruid in het matras. Bedplassen kan ook in
de hand gewerkt worden door jeuk aan de anus, teweeggebracht door maden, die
naar buiten komen, zodra het kind slaapt. Laat het kind dan knoflookmelk
drinken; uiterste hygiëne is noodzakelijk. Darmparasieten worden aangetrokken
door kinderen met weinig elektrisch lichaamsverweer. Geef het kind niet een te
zacht matras om op te slapen, ook niet met te zware dekens. Met het raam open
slapen. Verhoog het voeteneind van het bed met een houten klos van ongeveer 10
cm. Dit vermindert de druk op de sluitspier van de blaas. Voor het slapen wordt
de blaas nog eenmaal geledigd. Het hoofdeind nog liever naar het noorden of
oosten gericht. Geen stopcontacten boven het hoofd, want dit zuigt alle
elektriciteit uit het kind weg! Ook geen tv-kijken voor het slapengaan.
Tv-uitzetten en de stekker eruit trekken!
Verandering van
omgeving en klimaat kunnen reeds een zekere verbetering geven. Om het kind de
controle over zijn blaas en plasgedrag te geven kan de vader of moeder de
kleine kuiltjes achter zijn oren opzoeken en dan wrijven in de richting van het
uitspringende schedelbeen. Gelijktijdig wrijft iemand anders het kind de voeten
in met een wollen doek, dan zullen de trillingen zich tot in de blaas uitstrekken
en de blaas verwarmen. Doet men dat drie dagen achtereen en wel om de zes uren,
dan ontwikkelen zich alle zenuwvezels, die in verbinding staan met de hypofyse
en de controle-inrichtingen, vooral de nier en de blaas. De hersenen in het
achterhoofd verdelen de etherstoffen, die de hypofyse afgeeft in de onderste
organen, deze reageren dan weer op hun beurt.
Lokale
naaldenbehandeling in de vorm van een driehoek rond het schaambeen, d.w.z.,
ditmaal niet in een op afstand werkend acupunctuurpunt, maar ter plaatse van de
aandoening. De naaldenbehandeling eventueel activeren met een warmtelamp, wat
een soort moxa‑acupunctuureffect geeft. Eventueel droog schröpfen
(cupping) en hydrotherapie geven. Baunscheidt achter de oren en de gehele
wervelkolom (dus links en rechts van de wervelkolom op de blaasmeridiaan).
Verder een lichte acupressuurbehandeling in combinatie met reflextherapie.
Gesprek voeren met vader of moeder van het kind en de omstandigheden van het
kind onderzoeken.
De behandeling is zeer
individueel en richt zich naar het totale kind. Voor het naar bed gaan wrijft
men de binnenkant van de dijbenen en onderbuik nog in met Sint Janskruidolie.
Dit sterkt de zenuwen en waarschuwt de blaas als deze vol is. Phytotherapeutisch
komen vooral planten, die rijk zijn aan looistof en plantaardige sedativa, in aanmerking.
Dieet bij bedplassen
Afgezien
van de psychologische betekenis van bedplassen volgen in deze rubriek nog
enkele aanwijzingen:
• de maaltijd moet voor het slapen vooral 'droog' zijn;
• voeding met weinig prikkelende stoffen;
• koolhydraat- en vooral zout- en waterarme voeding;
• onthouding van koolzuurhoudende dranken;
• vegetarische voeding zoals volkoren rijst, gierst, zonnebloempitten,
knolselderij en rauwe wortels;
• weinig fruit (wel wat gedroogd fruit) en aardappelen;
• het vloeibare voedsel beperken;
• geen spinazie, rabarber, komkommer en rode bessen;
• geen scherpe specerijen, thee, alcohol en azijn;
• uiterste hygiëne is noodzakelijk.
Omdat
veel kinderen nerveus zijn moet bij dit dieet ´niet al te moeilijk’ gedaan
worden, daar het kind zich dan ook als een apart geval gaat beschouwen. Het
kind mag enkele uren voor het naar bed gaan niet drinken. Bedplassen kan ook
ontstaan door jeuk aan de anus, veroorzaakt door de maden, die naar buiten
komen zodra het kind slaapt. Laat het kind dan knoflookmelk met anijs drinken.
Darmparasieten worden overigens veel meer aangetrokken door kinderen met een
weinig elektrisch lichaamsverweer. Dit kan in de praktijk uitgetest en
behandeld worden. Bedplassen kan gemakkelijk behandeld worden.
UpToDate 2024-2025